Іван Крылоў і крылатыя выразы з байкі "Зеркало і малпа"

Байкі пісалі многія літаратурныя дзеячы, але больш іншых байкапісцам праславіўся Іван Андрэевіч Крылоў: яго прозвішча, як і імёны Лафантэна і Эзопа, сталі практычна сінонімамі байкі.

байкапісец И.А.Крылов

Родам Іван Андрэевіч быў з небагатай сям'і служачага драгунскага палка. Бацька яго "навуках не навучаны", але пісаць умеў, а чытанне любіў і таго пушчы. Сыну дастаўся ад бацькі цэлы куфар кніг і ўрокі граматы.

Будучы падлеткам, ён страціў бацьку, але працягваў навучацца французскай мове ў багатым суседскім доме, у той жа час лік на дзяржаўнай службе. Писательствовать Іван спрабаваў ўжо тады і паказваў свае творы дасведчаным літаратуразнаўцам. Зрэшты, напісаныя ім трагедыі і драмы былі далёкія ад дасканаласці, хоць і давалі ўяўленне аб патэнцыяле Крылова.

Норавам пісьменнік быў неспакойны, пастаянна шукаў новыя магчымасці і стылі. Непакорлівы дух штурхаў яго да пераменаў і рызыцы: цэлыя перыяды яго біяграфіі вырадают з поля зроку даследчыкаў. Дзе ён быў? Чым займаўся?

Ўяўнае хаатычнае рух на самай справе станавілася каменем, на якім адточваць майстэрства будучага байкапісец.

Вострае пяро Крылова

Характар яго быў скептычны і саркастичен: Івану Андрэевічу было ўласціва бачыць негатыўныя бакі з'яў і смешныя ўчынкі людзей. З дзяцінства ад быў прыхільнікам Лафантэна - вядомага французскага байкапісец - і неаднаразова спрабаваў перакладаць яго байкі на рускую мову.

З маладосці Крылоў пісаў творы з сатырычным адценнем: ён схільны быў выкрываць не толькі грамадскія заганы, але і вядомых суграмадзян, высмейваючы іх неміласэрна.

Крылоў выдаваў часопісы з выкрывальным ухілам, друкуючы літаратурныя карыкатуры і сатыру. Зрэшты, жыццё выданняў была нядоўгай, яны не карысталіся вялікай папулярнасцю, і выдавец закрываў іх даволі хутка.

Іван Андрэевіч не пераставаў шукаць сваю нішу. У пачатку 19 стагоддзя Крылоў паказаў пераклады Лафантэна знаўцу баек И.И.Дмитриеву, на што той адказаў: "Гэта праўдзівы ваш род; вы, нарэшце, знайшлі яго".

І сапраўды, увесь характар Крылова выдатна падыходзіў да дзейнасці байкапісец: і яго скептычны, востры розум, і назіральнасць, і сатырычны ўспрыманне рэчаіснасці, і адукаванасць. У пошуках свайго стылю Іван Андрэевіч шліфаваў свае здольнасці і паступова станавіўся майстрам слова.

Прыказкі з баек Крылова

Такім чынам, Іван Андрэевіч знайшоў, нарэшце, сваю непаўторную нішу ў літаратуры. Знамянальна, што з гэтага моманту яго кар'ера і фінансавае становішча пачалі паступова ісці ў гару.

Крылоў перайшоў на службу ў Імператарскую публічную бібліятэку, адкуль шмат гадоў праз і выйшаў на пенсію цалкам заможным чалавекам. Яго байкі сталі папулярныя і выдадзены яшчэ прыжыццёва: 9 зборнікаў выходзілі ў свет на працягу 35 гадоў!

Майстэрску складзеныя звароты мовы, поўныя сатыры, а часам і насмешкі, нярэдка ператвараліся ў крылатыя выразы з байкі! "Зеркало і Малпа", "Квартэт", "Лебедзь, Рак і Шчупак" - у кожным творы прадстаўлены ёмістыя і дакладныя выкрывае фразы, якія выклікаюць ўсмешку чытача.

Хто не знаёмы з выразамі: "Ты вінаваты ўжо тым, што хочацца мне есці" ці "Ды толькі воз і цяпер там"? Гэта радкі Крылова ператварыліся ў маўленчыя алегорыі.

236 баек напісаў аўтар - адна прыгажэй іншы. Сэнс баек Крылова вывучаюць сёння ў школьнай праграме, таму што, нягледзячы на паўтара стагоддзя, якія прайшлі з яго часоў, сатыра баек застаецца актуальнай, а героі - да смешнага вядомымі. Любы школьнік лёгка ўспомніць крылатыя выразы з байкі.

"Зеркало і малпа"

У байцы распавядаецца аб несвядомай малпе. Яна паняцця не мае, як выглядае з боку, ці не хоча гэтага ведаць. Ёй прасцей і цікавей знайсці заганы ў сваіх "кумачкі" - пра іх ёй вядома практычна ўсё.

Калі ж назіральны кум-Мядзведзь спрабуе далікатна намякнуць Малпе, што гэта яе ўласнае адлюстраванне ў люстэрку, то яна проста прапускае яго словы міма вушэй. "Не любіць пазнаваць ніхто сябе ў сатыры", - насмешліва рэзюмуе аўтар.

Байка складаецца толькі з некалькіх радкоў, але як дакладна апісвае крытыканства і крывадушнасць, гэтак распаўсюджаныя ў соцыуме! Трапна высмейвае махровый эгаізм і душэўную слепату малпы Крылоў: Малпа і люстэрка становяцца сімваламі непамернага ганарлівасці, які даходзіць да смешнага.

Аўтар неміласэрна высмейвае чалавечыя заганы, па ўсіх правілах баснописания - у вобразах жывёл. Ён па-майстэрску падбірае не толькі сюжэт і герояў, але і вымаўляюцца імі слова. Асабліва смешнымі і з'едлівымі становяцца крылатыя выразы з байкі.

Люстэрка і Малпа - па сутнасці два галоўных героя: Мядзведзь малпе патрэбен толькі для таго, каб абмеркаваць "кумачак" і пахваліцца: маўляў, а я не такая! Савет Мядзведзя, як піша байкапісец, "толькі дарма прапаў". Радкі байкі выклікаюць мімавольную ўсмешку ва ўсіх: кожнаму ўспомніўся хтосьці з асяроддзя, падобны на Малпу. Аўтар жа нібы заклікае чытачоў паглядзець у люстэрка на саміх сябе, выявіць і абясшкодзіць "малпу ў сабе".

Крылатыя выразы з байкі "Зеркало і малпа"

У гэтак кароткай байцы многія выразы ўжо сталі крылатымі: людзі ўжываюць іх у гутарцы як ўстояныя, якія абазначаюць агульнавядомае з'ява.

Напрыклад, гаворачы пра атрутным Пляткар, бачачы вакол толькі чужыя недахопы: "Чым кумачак лічыць працаваць, ня ці лепш на сябе, кума, павярнуцца?"

Распавядаючы пра чалавека, абвінавачвалі адзін ва ўласных грахах: "Пра хабару Климычу чытаюць, а ён крадком ківае на Пятра".

Многія трапныя, дзёрзкія, поўныя сатыры радкі, нібы пераймаючы прозвішча аўтара, сталі сёння крылатымі! Сэнс баек Крылова відавочны - яны выкрываюць сталыя звыклымі чалавечыя заганы.