Гейне, «Ларэляй»: старая нямецкая легенда

Рэйн каля мыса Ларэляй моцна звужае сваю плынь. У гэтым месцы ён вельмі небяспечны для суднаходства. Да таго ж менавіта тут ён вельмі глыбокі. Вецер скуголіць каля мыса, а на супрацьлеглым баку чутныя гукі вадаспаду. Назва некалі перакладалася як "скалы, якія шэпчуць". Пад вадой былі рыфы, якія стваралі небяспечныя завіхрэнні плыні. Усё разам узятае спарадзіла мноства караблекрушэнняў. Малады рамантычны паэт у «Кнізе песень» ў 1823 г. змясціў баладу «Лорелея». Генрых Гейне быў не першым, хто звярнуўся да гэтай тэмы. Ён яе рамантызаваныя, як патрабавала эпоха і яго асабістыя перажыванні.

пераклады Гейне

Не аднойчы і ў розныя часы да вершу Гейне «Ларэляй» звярталіся лепшыя рускія паэты. У кожным з іх можна знайсці адрозненні. Лепшым перакладам Гейне «Ларэляй» лічаць працу С. Маршака. Але гэты выбар - суб'ектыўнае перавагу. Аўтару дадзенага артыкула больш падабаецца пераклад балады Гейне «Ларэляй», які стварыў Вільгельм Левик. Цікава таксама параўнаць падрадкоўнік з перакладам. У нямецкай паэзіі гэты твор гэтак кранальна і з музычнага боку, што стала народнай песняй.

тэма верша

Коратка распавядзем, пра што ідзе гаворка ў Гейнэ. Ларэляй - выдатная златоволосая дзяўчына - сядзіць на высокай скале і спявае так, што кожны, хто праплывае міма яе, міжволі кідае вёслы ці ветразь і пачынае уважаць яе спевам і глядзець, як яна расчэсвае свае залатыя валасы залатым грабянцом. У гэты час паветра халаднаваты, цямнее ... Рэйн цячэ спакойна. Карціна так прыгожая, што і чытач, і плывец забываюць пра падступства Рэйна. Нядзіўна, што карабельшчык прыглядаецца да зіхаценне на вяршыні скалы і слухае загадкавыя меладычныя рыфмы. Ён перастае заўважаць скалы, а перад ім варта толькі выдатнае бачанне, чые боскія гукі зусім прымушаюць яго губляць розум. Канец заўсёды адзін - плывец гіне. Гэта, як у першых строф сказаў Гейне, казка старых часоў.

паэтычнымі сцежкамі

На рускай Вільгельм Левик абраў амфібрахій. Рыфму ён выкарыстаў перакрыжаванае, як у арыгінале. 24 радкі ў перакладчыка і 24 радкі ў нямецкім вершы. Мы пачалі разглядаць верш Гейне «Ларэляй». Наш паэт ніколькі не адхіліўся ад Гейне. Лірычны герой знаходзіцца на беразе, і яго душа збянтэжана смуткам. Яму не дае спакою адна старажытная казка, якую ён зараз раскажа. Паэт адчувае насоўвацца ад вады прахалоду. Вось ужо і Рэйн заснуў у цемры. Лірычны герой пераходзіць у іншы свет і бачыць апошні прамень палымнеючага заходу і асветленую ім дзяўчыну на скале.

Лорелея

У вершы няма дзеяння. Яно ўсё прысвечана апісанню фатальнай прыгажуні. Менавіта ёю, усёй ў ззянні золата (гэта слова выкарыстоўваецца тройчы, пастаўленае побач, як і тройчы паўтарае яго Гейне), любуецца лірычны герой, не адрываючы погляду. Яе плыўныя дзеянні - дзяўчына спакойна расчэсвае валасы (гэтая фраза ў Гейнэ паўтараецца двойчы - Sie kämmt ihr goldenes Haar, Sie kämmt es mit goldenem Kamme) - зачароўваюць спакоем. А чароўная песьню так і льецца з яе вуснаў, цалкам зачароўвае і чаруе яго. І не толькі яго, але і весляры, які забыўся пра хвалях. Зараз здарыцца трагедыя: вады паглынуць плыўца. Гейне кажа пра гэта як пра падзею, якое нельга прадухіліць (Ich glaube, die Wellen verschlingen). Сіла спеваў Лорел ламае ўсё. Гэта сумна двума апошнімі строфамі падкрэслівае нямецкі паэт: Und das hat mit ihrem Singen, Die Loreley getan.

небяспечны паварот

Песня, поўная невядомай сілы, так захоплівае вясляра, што ён не бачыць велізарнай скалы перад сабой. Ён глядзіць толькі ў вышыню, на выдатную залатую дзеву Лорел. Лірычны герой прадбачыць канец: хвалі стуляцца навекі над грабцом. Усяму прычынай спевы Лорел.

Чаму аўтара хвалюе старая казка

Магчыма, таму, што не так даўно ён перажыў крушэнне сваіх надзей. Перачытваючы Брэнтана, Гейне сустрэў вобраз фатальны, акрамя сваёй волі апорнай гора, прыгажуні, які яго усхваляваў. Паэт быў закаханы ў кузіну Амалію, калі жыў у Гамбургу, але яна не адказала яму. Яго перажыванні выліліся ў радках баляды. У часы нацызму кнігі Гейне палалі на вогнішчах. Была дазволена толькі «Лорелея», якая ўспрымалася як народная.