Цікавыя факты аб рускай мове для насценгазеты. Займальны рускую мову

Рускую мову ў школе можна, мабыць, аднесці да адных з самых важных прадметаў, няведанне якога можа накласці сур'ёзны адбітак на далейшае жыццё чалавека. Але як падняць цікавасць дзяцей да яго? Як палегчыць ўспрыманне такіх цяжкіх і заблытаных на першы погляд мае рацыю? У гэтым дапаможа рэгулярны выпуск школьнай газеты, прысвечанай рускай мове. Цікавыя факты, пацешныя гісторыі паходжання слоў, "ляпы" з твораў - усё гэта прыйдзе на дапамогу і зробіць руская мова для вучняў па-сапраўднаму родным.

Пра што можа расказаць насценгазета

Школьная насценгазета, прысвечаная рускай мове, павінна стаць не проста выкладаннем фактаў, а абавязкова і спосабам зносін. Няхай вучні задаюць пытанні, пакідаючы іх у спецыяльным кішэньцы, прыносяць свае нататкі (можна ўвесці нейкае заахвочванне за такую актыўнасць) і ўдзельнічаюць у конкурсах.

Так, у рубрыцы «Займальны беларуская мова" можна прывесці наступную інфармацыю:

• Ці ведаеце вы, што ў рускай мове ёсць адушаўлёныя назоўнікі ніякага роду: «дзіця», «жывёла» і «пачвара»?
• Адзінае поўнае прыметнік у рускай мове, якая мае адзін склад - гэта слова «злы».
• Дзеяслоў «выняць» - адзінае ў нашай мове слова, якое не мае кораня. Лічыцца, што ён тут нулявы і чаргуецца з -ним (выняць - вымаць).

Акрамя гэтага, можна апублікаваць і своеасаблівы тэст:

«Любога замежніка, які сцвярджае, што ён у дасканаласці ведае рускую мову, можна пратэставаць. Прапануеце яму перавесці наступнае прапанову (цікава, а самі-то вы зразумееце, пра што ў ім гаворка?): «Касіў касой касой касой». І калі замежнік у выніку выдасць нешта накшталт: «Зрэзаў траву чалавек з дэфектам гледжання крывым інструментам», то яго і сапраўды можна прылічыць да знаўцам «вялікага і магутнага».

Але ў канцы гэтых нататак не забудзьцеся спытаць: «А ці ведаеце вы падобныя займальныя факты?» Гэта падштурхне цікавасць дзяцей да чытання і створыць крыніца Супольнасці.

Інфармацыя, пра якую можа распавесці насценгазета

Школьная насценгазета можа стаць сходам дзіўных фактаў. Як, напрыклад, гэтыя:

• усе непрыстойныя словы да 14 ст. на Русі называліся "недарэчнымі дзеясловы»;
• у рускай мове ёсць слова, якое складаецца з 46 літар - «тысячадевятьсотвосьмидесятидевятимиллиметровый», а самы доўгі прыназоўнік і адначасова самы доўгі саюз - гэта якое складаецца з 14 літар слова «адпаведна»;
• а слова «цемра» раней было лічэбнікаў, якія абазначаюць самае вялікае з вядомых колькасць - 10 тысяч.

Не менш цікавыя будуць і звесткі для рубрыкі «Займальны беларуская мова" аб назоўнікаў з «выпадальнымі» галоснымі. Калі схіляць такія словы, як вош, дзень, леў, лоб, хлусня, пень, роў, жыта, сон, шво і т. П., То ў іх каранях не застанецца ніводнай галоснай. А так як пералічаныя не ўсе словы, можна прапанаваць чытачам дапоўніць гэты спіс.

Дзіўная літара «Коммерсанта»

Гісторыя 28-ай літары рускага алфавіту «Коммерсанта» складаная і заблытаная і таксама можа стаць тэмай аднаго з выпускаў газеты.

Даўней яна пазначала нейкі вельмі кароткі галосны гук, пра які дагэтуль спрачаюцца лінгвісты. Пазней, прыкладна з сярэдзіны 12 ст., Ёю карысталіся для таго каб разбіваць словы на склады, а радок - на асобныя словы, аж да таго часу, пакуль не адбыўся паўсюдны пераход да ўжывання прабелаў (къбогомъизъбраномуцарю).

Але нават пасля таго, як паміж слоў з'явіліся прабелы, у царкоўнаславянскай пісьменства так і засталося правіла: «Коммерсанта» - літара, якая пазначае канец слова. То бок, кожнае слова ў рускай мове магло раней заканчвацца толькі на на галосную, й, ь ці Коммерсанта (ломбардъ, адресъ, гастрономъ). Уяўляеце, на напісанне гэтага абсалютна непатрэбнага знака сыходзіла да 4% аб'ёму тэксту!

Цяпер, у выніку рэформы рускага правапісу, якая праводзіцца ў 1917-1918 гг., З'явілася новае правіла: прамаўляльнымі «Коммерсанта» - літара, якая ўжываецца толькі як раздзяляльны знак паміж згодным і галосным. Яе можна выявіць на стыку прыстаўкі і кораня (з'езд, асягнуць, ўедлівы і т. П.) Або для абазначэння ётаваныя вымаўлення галосных у запазычаных словах (ін'екцыя, ад'ютант і інш.).

Але, вядома ж, гэта далёка не ўсё, што можна расказаць пра цвёрды знак.

Пагаворым аб супплетивах

Цікавыя факты аб рускай мове для насценгазеты не абавязкова збіраць «з міру па нітцы». Бо нават цалкам навуковае з'ява з вобласці лінгвістыкі можа апынуцца для радавога чытача дзіўным і займальным. Напрыклад, супплетивы.

Кожны з носьбітаў мовы можа лёгка ўтварыць ад любога дзеяслова мінулы час :

• пісаць - пісаў,
• чытаць - чытаў,
• рабіць - рабіў,
• спяваць - спяваў,
• ісці - ... ішоў.

Вось гэта «дзіўнае» неадпаведнасць паміж коранем пачатковай і вытворнай формы і называецца супплетивом. Такія ж з'явы сустракаюцца пры адукацыі параўнальнай ступені некаторых прыметнікаў:

• смешны - смяшней,
• разумны - разумнейшыя,
• цёплы - цяплей,
• добры - ... лепш ці дрэнны - ... горш.

Тое ж можна сустрэць і ў назоўнікаў, напрыклад, у слова «чалавек» (яго множны лік - "людзі", утварылася ад іншага кораня), у займеннікі "я" (яго ускосныя склоны "мяне", "мне» і т. Д . таксама маюць іншы корань).

Як хуліган з'явіўся ў Расіі

Школьная насценгазета на тэму: "Беларуская мова і яго гісторыя» можа з поспехам размяшчаць цікавыя факты і пра паходжання некаторых слоў. Вось прыклад невялікі нататкі пра тое, як у рускай мове з'явілася слова «хуліган».

Ні для каго не сакрэт, што хуліганам называюць чалавека, які дазваляе сабе бясчынствы і ня паважае закон, але тое, што дадзенае слова раней было ангельскай прозвішчам, напэўна, мала каму вядома.

Так-так, на мяжы 18 і 19 стст. у Англіі, у горадзе Саусворк, пражывала вельмі прыкра сямейка, якая займалася бандытызмам і рабаваннямі. Усе яны насілі адно прозвішча - Халиган. І хутка сумна праславіліся на ўсю Англію. А пра кіраўніка гэтага разбойніцкага клана, Патрык Халигане, была нават складзеная насмешлівая песенка, якая стала з часам папулярнай ва ўсёй Еўропе. На Халиганов малявалі карыкатуры, пісалі пародыі, і іх прозвішча паступова стала імем намінальным, прычым не толькі ў Англіі, але і ў Расіі, дзе, праўда, некалькі перайначылася.

Супярэчнасці ў адным і тым жа слове

Цікавыя факты аб рускай мове для насценгазеты можна падбіраць у велізарнай колькасці. Школьнікам напэўна будзе цікава даведацца і аб такім дзіўным з'яве развіцця нашай мовы як энантиосемия - палярызацыя значэнні аднаго слова. Гэта значыць, у адной лексічнай адзінкі значэння могуць супярэчыць, супрацьпастаўляцца адзін аднаму. Мяркуйце самі - вядомае слова «бясцэнны» крые ў сабе адразу два паняцці:

1) што-то, якая не мае ніякай цаны;

2) штосьці, што мела вельмі высокую цану.

А што мае на ўвазе чалавек, які казаў: «Я праслухаў лекцыю»? Тое, што ён уважліва выслухаў яе ці, наадварот, што ён нічога так і не пачуў? Дзеяслоў «праслухаць», як бачыце, антонім сам сабе.

Як ўзнікала энантиосемия

Цікавыя факты аб рускай мове для насценгазеты могуць уключыць і гісторыю ўзнікнення гэтай з'явы.

Лінгвісты тлумачаць яго прымяненнем слова ў розных сферах, напрыклад у размоўнай мове і ў кніжным мове. Нешта падобнае адбылося са словам «хвацкі». Калі ў старажытнарускіх манускрыптах яно мела толькі адно значэнне: «дрэнны, кепскі» (ліхі чалавек), то ў прастамоўі «хвацкі» стаў яшчэ і "смелым, выдаліла» (хвацкі воін).

Уся справа ў тым, што ў старажытнасці як аб удалых людзях казалі часцей за ўсё пра разбойнікаў, здольных, як усе ведаюць, на смелыя, рызыкоўныя і бесшабашныя ўчынкі. Адсюль і ўзяло пачатак новае, супрацьлеглае значэнне старажытнага слова.

Руская мова багаты прыкладамі энантиосемии слоў. Можна ўспомніць з іх наступныя: пазычыць (узяць у доўг - даць у доўг) або напэўна (напэўна, сапраўды - можа быць, не дакладна).

Факты пра тое, як развіваўся вялікая руская мова, насценгазета можа падаваць і ў выглядзе кароткіх нататак, і як навукова-папулярныя артыкулы.

Яшчэ некалькі саветаў напрыканцы

Газета, пра якую гаварылася ў артыкуле, павінна стаць і займальным чытаннем, і крыніцай інфармацыі, падштурхоўвае да развагі, для дзяцей рознага ўзросту. Цікавыя факты аб рускай мове для насценгазеты можна ў вялікай колькасці знайсці ў СМІ, асабліва цяпер, калі цікавасць да роднай мовы падняўся на больш высокі ўзровень.

Але яшчэ раз хочацца нагадаць, што такая газета - гэта не проста інфарматыўнае выданне, але і месца для зносін. Толькі так цікавасць з чыста сузіральнага стане чымсьці больш рэальным, якія прыводзяць да захаплення прадметам, а можа, і да раскрыцця таленту пісьменніка, паэта ці мастака. Ўдачы!