Як называюць Дзеда Мароза ў розных краінах свету?

Новы год у нашай краіне пачалі сьвяткаваць не так ужо даўно, менш за 100 гадоў таму. Да гэтага было Каляды: з сьпевамі, Калядамі карыстаючыся і анёлкаў на елках. Але сёе-тое засталося нязменным. І ў навагоднюю ноч, і ў калядную да дзяцей прыходзіў адзін і той жа таямнічы госць - Дзед Мароз. Яго ніхто і ніколі не бачыць, затое раніцай пад елкай малых чакаюць цудоўныя падарункі. Тое ж робяць і калегі Дзеда Мароза ў розных краінах.

Адкуль прыйшоў Дзед Мароз?

Як ні дзіўна, гэты персанаж ніяк не звязаны з рэлігійнымі, хрысціянскімі матывамі свята. Гэта - увасабленне зімовай сцюжы, паганскае боства холаду і марозу. Невысокі сівы дзядок у кажусе, які стукае кіем, і драўляны трэск разносіцца ў зімовым паветры. Па павер'ях, калі ў дні зімовага сонцастаяння было асабліва марозна, то ўраджай павінен быў быць добрым. Таму для Дзеда Мароза выстаўлялі на падваконнікі місачкі з пачастункам - рытуальнымі куцьцёй і блінамі. Гэта - стравы, якія служылі для памінання памерлых, зіма заўсёды асацыяваліся ў славян з замагільным светам. Такая сувязь з язычніцкімі традыцыямі - не рэдкасць. Не так ужо важна, як клічуць Дзеда Мароза ў розных краінах. Амаль усюды гэты персанаж родам з сівога паганства.

Тады Дзед Мароз ніякіх падарункаў нікому не дарыў. Гэта было бажаство суровае і грознае, але справядлівы. Менавіта Марозка - ён жа Дзед Мароз - у казках адорваў добрых персанажаў і караў злых. Спачатку гэты матыў перавандраваў з народных матываў у літаратуру, пісьменнікі звярнулі ўвагу на каларытнага персанажа. Да 19-му стагоддзю гэта быў ужо цалкам пазнавальны тыпаж.

нараджэнне персанажа

Тады ж у краіне праводзіліся актыўныя спробы пераняць заходнія калядныя традыцыі і стварыць уласны аналаг добрага зімовага чараўніка. Цікавіліся, як называюць Дзеда Мароза ў розных краінах, разглядаліся розныя варыянты. Прапаноўваліся Святы Мікалай, Дзядуля Мікалай і нават больш звыклы славянскаму вуху Марозка. Але самым удалым у ролі добрага зімовага чараўніка апынуўся менавіта Дзед Мароз. Ён палюбіўся і дзецям, і дарослым. Тады ж склаўся і традыцыйны лад: стары ў яркім з аблямоўкай мехам кажусе, шапцы і ў валёнках. У руках усім знаёмы Дзед Мароз трымае доўгі чароўны посах. Пазней у чараўніка з'явілася спадарожніца - унучка Снягурка.

А што ж у іншых краінах?

Такі персанаж прысутнічае і ў міфалогіі іншых краін. Гэта не заўсёды стары, часам нават наогул не чалавек. Міфічная істота, бог, добры чараўнік. Выгляд такіх істот бывае вельмі мудрагелісты. Цалкам магчыма, пры сустрэчы Дзяды Марозы з розных краін не змаглі б нават пазнаць адзін аднаго. Ды і традыцыі моцна розніліся. Дзесьці чараўнікі адорвалі добрых дзяцей, дзесьці яшчэ і каралі непаслухмяных. Ёсць краіны, у якіх у свята да малышам прыходзіць два госця - добры і злы. Першы дорыць падарункі, а другі, калі дзіця сябе дрэнна вёў, палохае яго ці карае. Для гэтага ў суровага зімовага духу былі звычайна назапашаны самыя сапраўдныя розгі.

Зараз давайце абмяркуем, як называюць Дзеда Мароза ў розных краінах свету і як ён выглядае.

Усім знаёмы Санта-Клаўс

Пухленькі стары з кароткай, пухнатай белай барадой. Чырвоны кафтан, чырвоны каўпак з футравай атачэнні. Санта-Клаўс - вось як называюць Дзеда Мароза ў розных краінах - ад Брытаніі да Амерыкі, ад Аўстраліі да Канады. Ён кожнае Каляды прылятае ў чароўных санках, запрэжаных аленямі, і прыносіць дзецям падарункі. Правобразам гэтага добрага дзядулю быў святы Мікалай. Бо Санта - гэта "святы", а Клаўс - адна з формаў імя «Мікалай». Калі звыклага ўсім свеце Санта-Клаўса яшчэ не існавала, менавіта ён 5 снежня прыносіў дзецям прысмакі і невялікія падарункі і хаваў іх у пакінуты на каміне шкарпэтку або пад падушку. Галандцы, якія шанавалі святога Мікалая і вельмі любілі свята, яму прысвечаны, прывезлі гэтую традыцыю ў Амерыку. Яна прыжылася, неўзабаве многія дзеці ў калядную ноч чакалі таямнічага чараўніка Санта-Клаўса, які абавязкова прынясе ўсім падарункі.

Фінляндыя

Тое, як называюць Дзеда Мароза ў розных краінах, часам для слыху расейцаў гучыць даволі пацешна. Скажам, у Фінляндыі чароўнае істота, якое выконвае запаветныя дзіцячыя жадання, клічуць Ёўлупукі. У перакладзе гэта азначае ні шмат ні мала - «калядны казёл». Праўда, у Фінляндыі гэтае словазлучэнне не мае ніякага абразлівага або двухсэнсоўнага адцення. Справа ў тым, што на Каляды рабілі саламянае пудзіла казла - гэтак жа, як у Расіі праводзяць зіму з пудзілам Масленіцы. І сэнс у гэтага дзейства адзін і той жа - паганскі рытуал, які павінен у наступным годзе забяспечыць добры ўраджай. Але ў Фінляндыі ў ролі бажаства ўрадлівасці выступае менавіта козлообразное істота, падобнае старажытнагрэцкім фаўна і сатыры. Вось адтуль-то і адбываецца традыцыя надзяляць Ёўлупукі такім дзіўным мянушкай. Часам яго нават малююць з маленькімі рожкамі на галаве. Так што, кажучы пра тое, як клічуць Дзеда Мароза ў розных краінах, нельга ўсміхнуцца думкі, што часам ён аказваецца не толькі добрым чараўніком, але і трохі парнакапытным.

Раней у фінскіх вёсках хлопцы пераапраналіся ў вывернутыя поўсцю наверх кажухі і апраналі маску казы - такая ж традыцыя прысутнічае і ў славянскіх калядных традыцыях. Але ў Расіі калядоўшчыкі звычайна проста калядуюць і жадаюць гаспадарам здароўя і багацця. У Фінляндыі такія вось пераапранутыя ў паганскага духу хлопцы яшчэ дарылі паслухмяным дзецям падарункі, а непаслухмяных палохалі і абяцалі отшлепать.

Італія

Распавядаючы пра тое, як называюць Дзеда Мароза ў розных краінах свету, нельга не згадаць Італію. Там, у адрозненне ад большасці традыцыйных калядных персанажаў, падарункі дзецям раздае жанчына - фея Бефана. Не, свой Дзед Мароз там таксама ёсць. Завуць яго бабіт Наталлі. А падобная на ведзьму фея Бефана прыносіць малышам прысмакі не ў само Каляды, а 6 студзеня, гэта - дзень ушанавання Святой Епіфанаў. Тым, хто сябе паводзіў добра, яна кладзе пад падушку шакаладкі і цукеркі, а гарэзніца набівае шкарпэткі кавалачкамі вугалю. Выглядае фея Бефана даволі пацешна - як самая сапраўдная ведзьма. Кручкаваты нос, крывыя зубы і чорная вопратка. Паводле легенды, фея Бефана была калісьці злая ведзьма. Але, даведаўшыся пра нараджэнне Ісуса, вырашыла адмовіцца ад чорнай магіі. Яна сустрэла вешчуноў і хацела разам з імі ісці ў Віфлеем. Але яны не ўзялі бедную Бефану з сабой. Замест гэтага ёй даручылі блукаць па свеце і дарыць паслухмяным дзецям падарункі, караючы гарэз. Так што ёсць шмат варыянтаў таго, як называюць Дзеда Мароза ў розных краінах. І толькі ў Італіі гэта - злая ведзьма, якая вырашыла стаць добрай.

Японія

У кожнай краіне - свае традыцыі. Спачатку яны могуць здавацца дзіўнымі, нязвыклымі і нават пацешнымі - але ж сапраўды гэтак жа камусьці здадуцца смешнымі і Дзед Мароз са Снягуркай. У Японіі, скажам, ёсць цэлых два персанажа, звязаных з Новым годам. Кажучы пра тое, як Дзеда Мароза называюць у розных краінах, складана адразу ўцяміць, што ж сказаць пра Краіне ўзыходзячага сонца. Там ёсць і кананічны Сегацу-сан, і навамодны Одзи-сан. Гэта - вынік змешвання нацыянальных традыцый і ўплыву масавай культуры.

Два духу Новага года

Сегацу-сан - старажытны сімвал Новага года. Ён цэлы тыдзень ходзіць па дамах, віншуючы са святам японцаў і дорачы ім поспех і багацце. Усе сем дзён лічацца святочнымі, у гэты час на стол падаюцца традыцыйныя навагоднія прысмакі, а дзеці апранаюцца ў свае лепшыя адзення. Для Сегацу-сану ставіліся спецыяльныя бамбукавыя веснічкі, аздобленыя хваёвымі галінкамі. Праз іх ён павінен быў ўваходзіць у дом. Мабыць, распавядаючы пра тое, як Дзеда Мароза называюць у розных краінах, варта згадаць менавіта Сегацу-сану. Бо менавіта ён - традыцыйны дух японскага Новага года. Праўда, падарункаў ён нікому не дае.

Одзи-сан - відавочны вынік заходняга ўплыву. Ён вельмі падобны на Санта-Клаўса, і таксама песціць дзетак. Агульнага з традыцыйнай японскай культурай Одзи-сан мае мала, але дзеці яго любяць - бо менавіта ён раздае падарункі, не абмяжоўваючыся толькі віншаваннямі і пажаданнямі ўдачы.