Празаічная форма байкі Эзопа «Лісіца і вінаград». Эзоп, Фрэйд, Крылоў

Што радніць Сакрата і Эзопа? Некаторыя даследчыкі сумняваюцца, што такія людзі былі на свеце. На жаль, ні ад Сакрата, ні ад Эзопа не засталося аўтарскіх работ. Іх сачыненні дайшлі да нас у пераказванні іншых людзей. Але тым не менш і той і іншы аказалі значны ўплыў на нашу культуру. Аднак першага антраполага, атруціўшыся атрутай цыкутай, пакінем у баку і пагаворым аб байкапісцам і яго спадчынніках: І. А. Крылова і З. Фрэйда.

Эзоп

Старажытнагрэцкі паэт складаў байкі ў прозе. Не з'яўляецца выключэннем і той твор, які разглядаецца ў гэтым артыкуле. Форма байкі Эзопа «Лісіца і вінаград» празаічная.

Нагадаем сюжэт. Ліса галодная і нечакана ўбачыла сьпелае гронка вінаграду, а калі не змагла яе ўхапіць, то сказала сама сабе, што шкадаваць няма пра што, бо «вінаград зелен» (І. А. Крылоў). Сама байка Эзопа займае крыху больш месца, чым наш пераказ, і напісана яна, вядома, больш характэрным мовай.

Кожная байка старажытнага грэка ўтрымлівае пэўны вельмі дакладнае назіранне пра людзей і чалавечай прыродзе ў цэлым, спакаванае ў ёмістую фармулёўку. Што хацеў нам сказаць Эзоп ( «Вінаград і лісіца»)? Мараль творы такая: калі людзі не дамагаюцца ў жыцці поспеху ў нейкай важнай справе, то яны грашаць на абставіны, але пакідаюць без належнай увагі сваю персону.

Што такое «эзопава мова»?

Старажытны грэк настолькі запомніўся ўсяму чалавецтву, што жыве ў яго калектыўнай памяці да гэтага часу. І поўную адказнасць за гэта нясе не столькі форма байкі Эзопа «Лісіца і вінаград», колькі яе змест. Хоць, напэўна, і форма, і змест сачыненні ў роўнай ступені павінны падзяліць лаўры за несмяротную славу байкапісец.

Аднак пагаворым пра спецыфіку «эзопавай мовы». У звычайным сэнсе гэта ўстойлівы выраз азначае іншы сэнс. Аднак не кожная такая фармулёўка можа лічыцца годнай імя антычнага байкапісец. Цэніцца толькі тая, якая можа бліснуць велічэзным сэнсавым зместам на малым памеры друкаванага або вуснага паведамлення.

І. А. Крылоў

Сярод шматлікіх прыхільнікаў Эзопа быў і айчынны выдатны аўтар І. А. Крылоў. Ён пазнаёміўся са старажытным грэкам пры чытанні француза - Лафантэна. І. А. Крылову настолькі спадабаўся сюжэт, што ён вырашыў скласці сваю версію прачытанага. Думаецца, Івана Андрэевіча, гэтак жа як і сучаснага чалавека, яго здзіўляла форма байкі Эзопа «Лісіца і вінаград», але тым не менш ён вырашыў выказаць той жа сюжэт у вершах. Пры гэтым гэта быў не проста банальны пераказ. У версіі Крылова ў лiсы з'яўляецца характар, вымалёўваецца карціна, сцэнка ажывае ва ўяўленні, набываючы аб'ём.

З. Фрэйд

Для бацькі псіхааналізу не форма байкі Эзопа «Лісіца і вінаград» была важная, але яе сэнс: чалавек схільны здымаць з сябе адказнасць і вінаваціць ва ўсім абставіны. Наогул, З. Фрэйд шмат у чым абавязаны свайму ўменню чуйна счытваць сэнсы антычнага спадчыны, праецыюючы іх на сучасную рэальнасць. Менавіта таму, напэўна, у яго псіхалагічнай тэорыі так шмат грэчаскіх каранёў ( «Цар Эдып» Сафокла, напрыклад).

Чаму нас вучыць ў сваіх творах Эзоп? «Лісіца і вінаград» - байка, якая можа быць выкарыстана як ілюстрацыя аднаго з псіхалагічных ахоўных механізмаў, адкрытых Фрэйдам, а менавіта рацыяналізацыі: мы апраўдваем сябе такім чынам, каб пры гэтым не пакутавала наша самаацэнка. Зразумела, мы робім гэта зусім несвядома.

Чалавек не можа дазволіць сабе купіць нейкую рэч, напрыклад, дарагое паліто, і пачынае пераконваць сябе, што ў такога адзення шмат недахопаў або ў яе ёсць больш танныя аналагі, ды і наогул, «не балюча-то і хацелася». Знаёма, так? Менавіта гэта і хацеў паказаць нам Эзоп. «Лісіца і вінаград» - байка, якая стала папулярная і несмяротная.